Αθηναΐς

I

(Αθήνα 402; – Ιεροσόλυμα 460). Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου, σύζυγος του Θεοδοσίου Β’. Κόρη του Αθηναίου φιλόσοφου Λεόντιου, μορφωμένη και ευφυής, πήγε, μετά τον θάνατο του πατέρα της, στην Κωνσταντινούπολη, για περιουσιακά ζητήματα. Τότε η Πουλχερία τη διάλεξε για σύζυγο του αδελφού της Θεοδόσιου Β’, του οποίου ήταν επίτροπος (421) και η Α. έγινε χριστιανή και πήρε το όνομα Ευδοκία. Καθώς προερχόταν εξ «Αθηνών των περιλαλουμένων» κάνει έντονα αισθητή την παρουσία της στη Βασιλεύουσα με την πνευματική κίνηση που δημιουργεί. Εξαιρετική προσωπικότητα, ασκεί σοβαρή επίδραση στα ανάκτορα, συντελεί στην ίδρυση του πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης (425), στην ενίσχυση του υπάρχου και ποιητή Κύρου του Πανοπολίτη και στην έκδοση διατάγματος, κατά το οποίο οι διαθήκες έπρεπε να συντάσσονται στα ελληνικά (439). Το 437, πηγαίνοντας στα Ιεροσόλυμα να προσκυνήσει, μιλά στον λαό της Αντιόχειας και καυχιέται για την ελληνικότητά της· τελειώνει μάλιστα τον λόγο της με ομηρικούς στίχους. Επιστρέφει μετά από δύο χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, αλλά η κατάσταση της αυλής –όπου κυριαρχεί ο ευνούχος Χρυσαφιάς– την αναγκάζει να γυρίσει στα Ιεροσόλυμα, όπου θα μείνει έως τον θάνατό της (460), αφοσιωμένη κυρίως σε φιλανθρωπικά έργα για τα οποία διέθετε τα βασιλικά της εισοδήματα.

Οι λόγιοι του Βυζαντίου εκφράζονται με θαυμασμό και για το λογοτεχνικό της έργο. Έγραφε σε ομηρική γλώσσα και μέτρο ποιήματα με θρησκευτικό περιεχόμενο, από τα οποία σώθηκαν αποσπάσματα ωδής με θέμα το μαρτύριο του αγίου Κυπριανού και επίσης αποσπάσματα από το έργο της Ομηρόκεντρα, διήγηση του βίου του Ιησού σε ομηρικούς στίχους. Δεν σώθηκαν οι έμμετρες μεταφράσεις της βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Περίφημη μάντισσα (4ος αι. π.Χ.). Καταγόταν από τις Ερυθρές της Μικράς Ασίας. Άκμασε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και διακήρυττε πως ο Αλέξανδρος καταγόταν από τους θεούς.

2. Α. Φιλόστοργος Α’, σύζυγος του βασιλιά της Καππαδοκίας Αριοβαρζάνου Α’ τουΦιλορωμαίου και μητέρα του ΑριοβαρζάνουΒ’του Φιλοπάτορα (1ος αι. π.Χ.).

3. Α. Φιλόστοργος Β’, κόρη του Μιθριδάτη (1ος αι. π.Χ.). Ο πατέρας της την πάντρεψε για πολιτικούς λόγους σε ηλικία 4 ετών με τον διάδοχο του θρόνου της Καππαδοκίας Αριοβάρζανο.

III

Ονομασία ελληνικών φυλών.

1. Μια από τις τέσσερις φυλές (πολιτικές διαιρέσεις με βάση την καταγωγή) της Αττικής. Ο τέταρτος βασιλιάς της Αθήνας Εριχθόνιος μετονόμασε τις φυλές της Αττικής με τον ακόλουθο τρόπο: Διάδα, προς τιμήν του παππού του Δία, Ποσειδωνιάδα, προς τιμήν του Ποσειδώνα, Ηφαιστειάδα για τον πατέρα του Ήφαιστο και Α. για την Αθηνά, που τον είχε αναθρέψει κρυφά.

2. Μια από τις φυλές των Θουρίων, παλαιάς ελληνικής πόλης της Κάτω Ιταλίας, που ιδρύθηκε σύμφωνα με επιθυμία του Περικλή από αποίκους όλων των τμημάτων της Ελλάδας, για να σχηματιστεί μια μικρογραφία του Πανελληνίου. Οι δέκα φυλές των Θουρίων ήταν η Α., η Αρκάς, η Αχαΐς, η Ηλεία, η Βοιωτία, η Αμφικτιονίς, η Δωρίς, η Ιάς, η Νησιωτίς και η Ευβοΐς.